نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

• محمد علی انصاری‌ پور ¹
• محمد حسن صادقی مقدم ²

¹ استادیار دانشکده حقوق، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

² دانشیار حقوق خصوصی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

با اصلاح ماده 1130 قانون مدنی توسط کمیسیون قضائی مجلس شورای اسلامی در سال 1361 و ورود قاعده عسر و حرج (به عنوان یک قاعده ثانویه) به این ماده و تعریف عسر و حرج و تعیین مصداق به رأی آن در اصلاح ماده فوق‌الذکر در سال 1381 توسط مجلس شورای اسلامی تحول عمیقی در حقوق خانواده و به خصوص مبحث طلاق بوجود آمده است. یکی از انتقادات وارده بر این اصلاحات عدم تعیین نوع طلاق حرجی است. در اینکه طلاق حاکم (غیر از طلاق به خاطر غیبت زوج) رجعی است یا بائن، حتی قبل از اصلاح ماده 1130، مورد اختلاف فقهای عظام و نویسندگان حقوقی بوده است. اما با ورود قاعده عسر و حرج به مبحث طلاق و عدم تعیین نوع طلاق حرجی در قانون، اختلافات فقهاء، نویسندگان حقوقی و دادگاه‌ها ظهور و بروز بیشتری پیدا کرده است. در اینکه نوع طلاق حرجی چیست، چهار نظر ابراز شده است. بعضی آن را خلع، گروه دیگری آن را رجعی، دسته‌ای آن را بائن (غیر از موارد مصرحه در فقه و قانون مدنی) و در نهایت جمع دیگری تعیین نوع طلاق حرجی را از اختیارات حاکم دانسته‌اند. در این نوشته هر چهار نظر مورد بررسی قرار گرفته و نظری که با موازین فقهی، حقوقی و عقلی انطباق بیشتری دارد انتخاب و معرفی گردیده است.

کلیدواژه‌ها

• عسر و حرج
• طلاق حرجی
• رجعی
• خلع
• بائن خاص

عنوان مقاله [English]

The Type of Divorce Based on Hardship

نویسندگان [English]

• Mohammad Ali Ansaripour ¹
• Mohammad Hassan Sadeghi Moghadam ²

¹ Assistant Professor, Faculty of Law, University of Tehran, Tehran, Iran.

² Associate Professor of Private Law, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran

چکیده [English]

In the course of an amendment to the Civil Code in 1982, a rule known as the rule of hardship (‘usr wa haraj) was inserted in Article 1130 of the Code. According to the new law “hardship” may be invoked by a woman to ask the court for divorce. The concept of hardship was further defined and exemplified by a law in 2002. The hardship rule has had a deep and fundamental impact on the Iranian law of divorce since its introduction. One of the shortcomings of the
new development is that the type of hardship divorce has not been determined. Consequently, there is a difference of opinion among jurists, lawyers and courts in whether this divorce is revocable (raj‘i), where the marriage is not dissolved fully and so the husband can resume his marital life, or is irrevocable (bai’n), where the marriage is dissolved completely. This paper examines the different opinions and judgments in this regard. One group maintains that a hardship divorce is revocable. Another group believes that it is khul‘(a divorce that a woman gets in return for the payment of an agreed sum to her husband). A third group argues that the determination of the type of divorce should be left to the court. The last group supports the view that such a divorce is irrevocable. This paper concludes that the last opinion is the strongest one.

کلیدواژه‌ها [English]

• Divorce
• Hardship
• Revocable Divorce
• Irrevocable Divorce