نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی
نویسنده
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران
چکیده
در حقوق ایران، خسارات مالی بر اساس قاعده عمومی مسئولیت مدنی قابل جبران است. این نوع مسئولیت مدنی دائر مدار فعل زیانیار است. زیان‌های ناشی از رفتار نامتعارف که عموماً دارای ویژگی تعدی یا تفریط است، بر مرتکب آن رفتار تحمیل میشود. در موارد استثنایی قانون رویکرد متفاوتی دارد. مسئولیت ناشی از صدمات بدنی و جانی «موضحه و بالاتر»در موارد «خطای محض» بر «عاقله» تحمیل شده است.
عاقله علاوه بر بستگان شامل ضامن جریره و حاکم (امام) می‌باشد. شارع با اعمال روش تخصیص مسئولیت مدنی و رویکرد جهت دار و مداخله گر، مسئولیت مدنی را بر اشخاصی تحمیل نموده که در وقوع حادثه دخالت نداشته و مطابق عمومات مسئولیتی قابل انتساب به آنان نمی‌باشد. از تحلیل آرای فقها و برخی نصوص شرعی به این نتیجه رسیدهایم که شارع از طریق اعمال تئوری «سیاست حقوقی ـ قضایی» و با رویکرد توزیع خسارت، اندیشه تعاون و نوعی بیمه را به عنوان مبنای متفاوتی برای این نوع از مسئولیت مدنی انتخاب کرده است. درحقوق سایر کشورها نیز در خصوص صدمات جانی ناشی از حوادث رویکردی مشابه اتخاذ گردیده و موجب گسترش بیمههای اجباری شده است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
A Different Theoretical Foundation of Civil Liability of »Agheleh«
نویسنده [English]
- Mohammad Sardoueinasab
University of Tehran
چکیده [English]
Civil liability in Iranian law is founded on unreasonable act that leads to losses to others. Generally the responsibility for damages is attributed to persons who act negligently and cause damages to others. In respect of some harmful acts that are done in a »pure wrong« sense, and cause »bodily harm«, Islamic law uses a different approach and allocates liability to »Agheleh«. The persons who are named »Agheleh« are the father’s family of the wrongdoer who take his heritage if he dies. The theoretical foundation for »Agheleh« civil liability is the »policy« and »distribution of losses« on the basis of a spatial insurance thought. It is a legal rule and not an option of persons. The »policy« is used as a foundation in different legal systems as a basis for some »no-fault« liability like the one that arises from road accidents. According to this basis the liability is allocated to owners of vessels and is not immediately imposed upon wrongdoer drivers.
کلیدواژه‌ها [English]
- Civil Liability of ‘Agheleh’
- Pure Wrong
- Bodily harm
- Method of Liability Allocation
- Theory of ‘Judico-Legal’ Policy
منابع
الف- فارسی
- قرآن کریم.
- باریکلو، علیرضا، «جبران خسارت بدنی در فقه اسلامی»، مجله مطالعات اسلامی، شماره61.
- الحرالعاملی، وسائل الشیعه، ج27، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، 1416ق.
- الحلی،ابن ادریس،السرائر، ج3، مؤسسه النشر الاسلامی، بی‌تا.
- الزحیلی، الفقه الاسلامی، الجزء الخامس، دارالفکر، دمشق، 1409ق.
- السنهوری، عبدالرزاق احمد، الوسیط، الطبعه الثانیه، 1964.
- صفائی، دکتر سید حسین، «مسئولیت مدنی ناشی از فعل زیان آور صغیر و مجنون»، مجله حقوقی دادگستری 1356 شماره 16.
- الطباطبائی، السیدعلی، ریاض المسائل، الجزء الرابع و الجزء العاشر، بیروت، دارالهادی، 1993م.
- الطوسی، محمدحسن، المبسوط، ج7، المکتبه المرتضویه، بی‌تا.
10.الطوسی، النهایه، دارالکتاب العربی، بیروت، چاپ دوم،1980.
11.کاتوزیان، دکتر ناصر، وقایع حقوقی، شرکت سهامی انتشار، چاپ یازدهم، سال1385.
12.المحقق الاول، النهایه و نکتها (شرح النهایه)، ج3، مؤسسه النشر الاسلامی،1412ق.
ب- لاتین
- Alistair Mullis & ken Oliphant, Torts, 3 th ed, 2003, Pal grave.
- Coleman.J.and Shopir.s. Jurisprudence, Oxford, 2002.
- Long man, Advanced American Dictionary. 1st ed, 2000.
- Markesinis.B.S, Deakin S.f, Tort Law,4th edn,1998,Clarendon Press.
- Margaret Brazier, Street on Torts, 1988 8edn Butter Worth.
- Patton G.W, A Textbook of Jurisprudence, 4th ed Oxford, 1972.
- Summers, two Type of Substantive Reasons (1978)63 Cornell Law Review.
- Vivienne, Modern Tort law, 5thedn, 2003 Cavendish, publishing Limited.
)
ارسال نظر در مورد این مقاله