نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دپارتمان حقوق، دانشگاه مفید، قم، ایران.

2 دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه مفید، قم، ایران.

چکیده

آب محرَز آبی است که در ظرفی خاص گردآوری می‌شود و در شرایطی مملوک شخصی است که آن را احراز کرده است. این پژوهش، احراز آب را به‌عنوان یکی از اسباب مالکیت آب و شرایط و محدوده استفاده از آن را بیان نموده و کوشیده است با مراجعه به دیدگاه‌های فقیهان، شرایط مالکیت آب در زمان متقدم و معاصر را به­وسیلۀ احراز تبیین نماید. بر پایۀ دستاوردهای این پژوهش، همگان بدون تبعیض، در بهره‌مندی از آب‌های مباح حق برابر دارند و هر شخصی که بر آن سبقت گیرد دارای اولویت خواهد بود و پس از احراز، احرازکننده مالک آن آب است. حکم اولیه در آب احرازشده، مالکیت مطلق آن است؛ ولی حاکم جامع‌الشرایط با توجه به اقتضائات و شرایط زمان و منافع جمعی و بین نسلی و نیز بر پایۀ احکام ثانویه می‌تواند این حکم را محدود و میزان و محدوده به‌کارگیری آن را مشخص نماید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Effect of Establishing Ownership of Water within Imamie Jurisprudence’s View

نویسندگان [English]

  • Saeid Rahaei 1
  • Mahmonir Farzane 2

1 Assistant Professor, Department of Law, Mofid University, Qom, Iran.

2 PhD in Jurisprudence and principles of Islamic law, Mofid University, Qom, Iran.

چکیده [English]

Established water is collected in a special container and it belongs to someone if it is acquired. This study considers acquiring water as a way of establishing ownership of water and determines the circumstances and limitations of using it. This research tries to address the issue of water ownership based on the views of early and contemporary jurisprudents. According to the findings, everyone can use Mubah water equally and without any kind of discrimination and the person acquiring the rights faster than others can establish the ownership of water. The primary verdict about established water is the absolute ownership of it. However, a fully qualified ruler can limit this verdict and define limits of using water based on the requirements and conditions of that time, the common and cross-generation interests and the secondary verdicts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Acquiring Water
  • Ground Water
  • Ownership of Water
  • Water Jurisprudence
  • Water Rights.  
ـ امامى، سیدحسن (بی­تا)، حقوق مدنى، تهران: اسلامیة.
ـ بهجت فومنى گیلانى، محمدتقی (1428ق)، استفتائات، قم: دفتر حضرت آیت‌الله بهجت.
ـ خمینی، روح‌الله (1422 ق)، نجاةالعباد (امام خمینى)، تهران: مؤسسـه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
ـ خمینـی، روح‌الله (1425 ق)، تحریـر الوسیـلة، متـرجم: علـى اسلامـى، چاپ 21، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
ـ خمینی، روح‌الله (1426 ‍ق)، توضیح المسائل.
ـ الشربینی الشافعی، محمد بن احمد الخطیب (1415ق)، مغنی المحتاج الی معرفه معانی الفاظ المنهاج، قم: دارالکتب العلمیه.
ـ طاهرى، حبیب‌الله (1418 ق)، حقوق مدنى (طاهرى)، چاپ دوم، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
ـ کاتوزیان، ناصر (1390)، قانون مدنی در نظم حقوق کنونی، چاپ 31، تهران: میزان.
ـ مجیـدی، محمـدرضا (1389ش)، آشنایی با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، قم: نشـر معارف.
ـ مکارم شیـرازى، ناصـر (1427ق)، دائـرة‌المعارف فقه مقارن، قـم: مدرسـه امام على بن ابی‌طالب7.
ـ منتظرى نجف‌آبادى، حسین‌علی (1409‍ق)، مبانى فقهى حکومت اسلامى، مترجم: محمود صلواتى و ابوالفضل شکورى، قم: کیهان.
ـ منصور، جهانگیر (1389)، مجموعه قوانین با آخرین اصلاحات قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و قانون مدنی، چاپ 39، تهران: دوران.
ـ منصور، جهانگیر (1393)، قانون مدنی، تهران: دیدار.
ـ موسوى خلخالى، سیدمحمدمهدی (1422‍ق)، حاکمیت در اسلام یا ولایت‌فقیه، مترجم: جعفر الهادى، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
ـ هاشمى شاهرودى، سیدمحمود (تحت نظر) (1426ق)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت7، قم: مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیت7.
ـ ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، چاپ سوم، بیروت: دار الفکر.
ـ اصفهانى، محمدتقی رازى نجفى (1427 ق)، تبصرة الفقهاء، قم: مجمع الذخائر الإسلامیة.
ـ ایروانى، باقر (1427ق)، دروس تمهیدیة فی الفقه الاستدلالی على المذهب الجعفری، چاپ دوم، قم: مؤسسة الفقه، للطباعة والنشر.
ـ بحرانـى، حسین بن محمـد (بی‌تا)، الأنوار اللوامع فی شـرح مفاتیح الشـرائع، قم: مجمع البحوث العلمیة.
ـ ترحینى عاملى، سیدمحمدحسین (1427ق)، الزبدة الفقهیة فی شرح الروضة البهیة، قم: دار الفقه.
ـ جــزرى، ابن اثیر، مبارک بن محمـد (بی‌تا)، النهایة فـی غریب الحدیث و الأثر، قـم: اسماعیلیان.
ـ جزیـرى، عبدالرحمن؛ سیـدمحمد غروى؛ یاسر مازح و علی حسن عریض (1419‍ق)، الفقه على المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت، بیروت: دار الثقلین.
ـ حرّ عاملى، محمد بن حسن (1409 ق)، وسائل‌الشیعة، قم: آل‌البیت7.
ـ حسینى عاملى، سیدجواد (1419 ق)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة (ط- الحدیثة)، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
ـ حلّى (علامه)، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى (1388ق)، تذکرة الفقهاء (القدیمة)، قم: آل البیت7.
ـ حلّى (علامه)، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى (1413ق)، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
ـ حلّى (علامه)، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى (1420ق)، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة (ط- الحدیثة)، قم: مؤسسه امام صادق7.
ـ حلّى (علامه)، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى (1420ق)، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة (الحدیثة)، قم: امام صادق7.
ـ حلّى، شمس‌الدین محمد بن شجاع القطّان (1424‍ق)، معالم الدین فی فقه آل یاسین، قم: امام صادق7.
ـ حلّى، یحیى بن سعید (1405ق)، الجامع للشرائع، قم: مؤسسة سیدالشهداءالعلمیة.
ـ خمینی، روح‌الله (بی­تا)، تحریر الوسیلة، قم: مطبوعات دار العلم.
ـ سبزوارى، سیدعبد الأعلى (بی‌تا)، جامع الأحکام الشرعیة، قم: المنار.
ـ سبــزوارى، محمدباقر بن محمد مؤمن (1423ق)، کفایة الأحکام، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
ـ سند بحرانى، محمد (1415ق)، سند العروة الوثقى، کتاب الطهارة، قم: صحفى.
ـ شهیـد اول عاملـى، محمد بن مکى (1417ق)، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
ـ شهید ثانى عاملى، زین‌الدین بن على (1410ق)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم: کتاب‌فروشی داورى.
ـ شهید ثانى عاملى، زین‌الدین بن على (1413ق)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
ـ صدر، سیدمحمدباقر‌(1417ق‌)، اقتصادنا، محقق و مصحح: عبد الحکیم ضیاء و دیگران، قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
ـ صیمرى، مفلح بن ُحسن (1420ق)، غایة المرام فی شرح شرائع الإسلام، چاپ اول، بیروت: دارالهادی.
ـ طوسى، ابوجعفر محمد بن حسن (1387ق)، المبسوط فی فقه الإمامیة، چاپ سوم، تهران: المکتبة المرتضویة.
ـ ­­­­طوسى، ابوجعفر محمد بن حسن (1407ق‌)، تهذیب الاحکام، تهران: دار الکتب الإسلامیة‌.
ـ فیاض کابلى، محمداسحاق (1401ق)، الأراضی (مجموعة دراسات و بحوث فقهیة إسلامیة)، قم: دارالکتاب.
ـ ­­­­فیاض کابلى، محمداسحاق (بی‌تا)، تعالیق مبسوطة على العروة الوثقى، قم: محلاتى.
ـ فیض کاشـانى، محمـدمحسن (1406ق)، الوافـی، اصفهـان: کتابخانــه امـام امیرالمؤمنین علی7.
ـ فیض کاشانى، محمدمحسن (بی‌تا)، مفاتیح الشرائع، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشى نجفى.
ـ کرکى عاملى، على بن حسین (محقق ثانى) (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: آل‌البیت:.
ـ کلینى، محمد بن یعقوب‌ (1329ق)،‌ کافی، محقق و مصحح: علی‌اکبر غفارى‌، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
ـ گیلانــى، میـرزاى قمّـى، ابوالقاسـم (1427ق)، رسائـل المیـرزا القمــی، قم: دفتـر تبلیغات اسلامى.
ـ مامقانـى، محمـدحسن (1316ق)، غایـة الآمال فـی شـرح کتاب المکاسـب، قم: مجمع الذخائرالإسلامیة.
ـ مکارم شیرازى، ناصر (1416ق)، أنوار الفقاهة (کتاب الخمس و الأنفال)، قم: مدرسة الإمام علی بن أبی‌طالب7.
ـ نجفى، محمدحسن (1404‍ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ـ نورى، میـرزا حسیـن (1408ق)، مستـدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیـروت: مؤسسه آل‌البیت:.
ـ وجـدانى فخـر، قـدرت‌الله (1426ق)، الجواهـر الفخریة فـی شرح الروضة البهیة، قم: سماء قلم.
ـ هاشمى شاهرودى، سیدمحمود (تحت نظر) (1417ق)، معجم فقه الجواهر، بیروت: الغدیر للطباعة و النشر و التوزیع.
ـ همدانى، آقا رضا (1416ق)، مصباح الفقیه، قم: الجعفریة ­و­مؤسسة النشرالإسلامی.
ـ جمعى از مؤلفان (بی­تا)، مجله فقه اهل‌بیت:، قم: سایت مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیت:.
CAPTCHA Image