نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مربی ارشد حقوق خصوصی دانشگاه قم

چکیده

سخن گفتن از حقوق انسان در قالب جدید و مدون یکی از مهم ترین ویژگیهای دوران معاصر است، و در آن میان حقوق زنان از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. رفع تبعیضهای حقوقی ناشی از جنسیت، در ابعاد مختلف زندگی حقوقی بشر، با تاکید بر حقوق زنان، محور اصلی همه معاهدات و اعلامیه های بین المللی و منطقه ای مربوط به حقوق زنان را تشکیل می دهد. دفاع از حقوق مالی زنان از جمله بهره آنان از ارث یک بحث بسیار مهم از حقوق زنان است.
در این مقاله ابتدا به بررسی مقایسه ای ارث زن و مرد در ادیان الهی و غیر الهی و همچنین برخی تمدنهای بزرگ و نظامهای حقوقی پرداخته می شود؛ سپس ارث زن و مرد در حقوق اسلام و ایران بررسی می شود. در طول این بررسیها محرومیتها و امتیازهای زن و مرد نسبت به یکدیگر با توجه به دین و آداب و رسومشان ذکر می شود.
در قسمت پایانی، میانگین تکالیف و امتیازهای مالی زن و مرد مورد مقایسه قرار گرفته و میزان انعکاس عدالت تشریعی در منظومه حقوق و تکالیف مالی این دو، در حقوق اسلام و قوانین موضوعه ایران ارزیابی می شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A COMPARATIVE STUDY ON THE WOMEN'S LEGACY

نویسنده [English]

  • Ahmad Deilami

Senior Instructor of Private Law, Qom University

چکیده [English]

Discussing the human rights in its modern form is one of the most important characteristics of the contemporary era, in which the rights of women are of special importance. Removing all kinds' of legal sex discriminations in different aspects of legal human life, with an emphasis on the rights of women makes them the cornerstone of all regional and international decrees and pacts related to the rights of women. Defending women's financial rights including their enjoyment from legacy is a very important discussion on the rights of women. In this article, there is, at first, a comparative study on men vs. women legacy in divine and non-divine religions as well as great civilizations; then there is a survey of men and women legacy in Islam and Iran.
The privileges and deprivation of men and women are compared in terms of their customs and religions. Finally, the average duties and financial privileges of both men and women are compared, and the rate of the manifestation of legal equality is evaluated in their legal systems and financial duties in the, laws of Iran and Islam

کلیدواژه‌ها [English]

  • THE RIGHTS OF WOMEN
  • LEGACY
  • RULES
  • IRANIAN LAW
  • ISLAMIC LAW

منابع و ارجاعات

1) مربى ارشد، حقوق خصوصى، دانشگاه قم .
2) ر . ک: ماده‏6 اعلامیه جهانى رفع تبعیض علیه زنان، بند 15 اعلامیه تهران، مقدمه و ماده 16 اعلامیه جهانى حقوق بشر، بند2، ماده‏2 میثاق بین‏المللى حقوق اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى، بند1 ماده‏2 و مواد 3 و 16 میثاق بین‏المللى حقوق مدنى و سیاسى و
The 1950 European convention for the protection of Human rights and fundamental freedoms, Brice Dickson, Human rights and the European convention, p.229-243, sweet   & Maxwell, londan, 1997.
3) ر . ک: جان بى‏ناس، تاریخ جامع ادیان، ترجمه: على اصغر حکمت، فصل 1- 11 .
4) ر . ک: سوره حج آیه 17، علامه طباطبائى، المیزان، ج 14، ص‏358، شیخ حر عاملى، وسایل الشیعه، ج‏11، باب 49، ص 100- 98، شیخ محمدحسن نجفى، جواهرالکلام‏ج‏21، ص‏228- 230- اصل سیزدهم قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران، و صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسى نهائى قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران، ج اول، جلسات هجدهم و نوزدهم، ص‏473- 501 .
5) آیین نامه زرتشتیان ایران، مواد 55 و52 .
6) آئین‏نامه زرتشتیان ایران، مواد 53، 57، 61، 65 .
7) همان، مواد52، 53، 62، 65، 57 .
8) همان، مواد 52، 53 .
9) موبد رستم شهر زادى، قانون مدنى زرتشتیان در زمان ساسانیان، ص‏78، همچنین ر . ک دامغانى، محمدتقى، احوال شخصیه زرتشتیان، انتشارات امیرکبیر، تهران، 1334 .
10) ر . ک: بند اول، ماده هفتم مقررات اصلاحى ارث کلیمیان جهان مصوب 1355 .
11) تورات، سفر اعداد، 27/8 گرگانى، گنجینه‏اى از تلمود، ص 348 و بهنود، یوسف، احوال شخصیه ایرانیان غیر شیعه، ص 43 و 44 و المدخل الى دراسة الادیان والمذاهب، العمید عبدالرزاق محمد اسود، دارالعربیه للموسوعات بیروت، 1401 ه . ق . ص‏171 .
12) ر . ک: فهیمى، عزیزالله، بررسى تطبیقى (ارث اقلیت‏هاى دینى در حقوق اسلام و ایران)، چ اول، دانشگاه قم، بهار 1381، ضمائم (پاسخ‏هاى انجمن کلیمیان تهران) ص‏237- 262 .
13) گرگانى، گنجینه‏اى از تلمود، ص‏348 .
14) مقررات اصلاحى ارث کلیمیان جهان، مواد 7 و9 .
15) ر . ک: فهیمى، عزیزالله، پیشین، ضمائم ص‏237- 262 (پاسخ‏هاى انجمن کلیمیان تهران) .
16) پیشین، ضمائم، پاسخ‏هاى شوراى خلیفه‏گرى ارامنه تهران .
17) جهت آگاهى از سرگذشت تاریخى ارث ر . ک: قنبرى، محمدرضا، مبانى تاریخى ارث، ص‏7 به بعد .
18) دو کولانژ، فوستل، تمدن قدیم، ترجمه: نصرا . . . فلسفى، ص‏66 و 67 و 327 .
19) ر . ک: ویل دورانت، تاریخ تمدن، ج‏4، ص‏194 و 44 .
20) منتسکیو، روح القوانین، ترجمه على‏اکبر مهدوى، ص‏230 و تاریخ تمدن، ویل دورانت، ج‏7، ص‏90 .
21) ر . ک: پاشا صالح، على، تاریخ حقوق، ص‏99 به بعد و جواد الهاشمى، رضا، نظام العائله فى العهد البابلى القدیم، ص‏197- 224 .
22) ر . ک عمید، موسى، ارث در حقوق مدنى ایران، ص‏14 و15 کریستیان بارتلمه، زن در حقوق ساسانى، ترجمه: ناصرالدین صاحب الزمانى، ص‏27، علامه طباطبایى، المیزان، ج‏4، ص‏226، نورى، حسین، مجله نور علم، دوره دوم، شماره 5، ص‏73، شهرزادى، موبد رستم، قانون مدنى زرتشتیان در زمان ساسانى .
23) ر . ک: ویل دورانت، پیشین، ج‏3، ص‏1066 و 1147 .
24) همان، ج‏2، ص‏706 .
25) ر . ک: Cf.Code civil (de francais) Art. 745-767 (DALLOZ, 110 e eedition, 2002, P. 668-676)
26) ر . ک: حقوق زن از آغاز تا امروز، ناى بن سعدون، ترجمه: گیتى خورسند .
27) مهرپور، حسین، بررسى میراث زوجه در حقوق اسلام و ایران، ص‏20 .
28) علامه طباطبائى، پیشین، ج‏4، ص‏226 .
29) سوره نساء، آیه‏7 .
30) ر . ک: مواد 906، 908 و 909 قانون مدنى ایران .
31) پیشین: مواد 907، 913، 927، 938، 949، 946، 647 .
32) ر . ک: مواد 920، 921، 923، 931، 933، 862، 114، 915 قانون مدنى .
33) ر . ک: دکتر کاتوزیان، ناصر، ارزش سنت و جذبه عدالت در توارث همسران، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسى دانشگاه تهران، شماره 39، ص‏96- 97 .
34) ر . ک: شیخ حر عاملى، وسائل الشیعه، ج‏17، ابواب میراث الابوین، باب 17، ص‏463، 465، و علامه طباطبائى، المیزان، ج‏4، ص‏229 .
35) ر . ک: گنجینه‏اى از تلمود، راب . ا . کهن، ترجمه: امیر فریدون گرگانى، ص‏348 .
36) برخى از حقوقدانان معاصر در این باره 8 نظریه ذکر کرده‏اند . ر . ک: دکتر کاتوزیان، ناصر، پیشین، ص‏114 .
37) شیخ محمدحسن نجفى، جواهرالکلام، ج‏39، ص‏207 .
38) پیشین، ج‏39، ص‏207 و 208، مقدس اردبیلى، مجمع الفائدة والبرهان، ج‏11، ص‏422 و 450 .
39) پیشین، ج‏39، ص‏214 و 215 و سید مرتضى، الانتصار، ص‏165 .
40) شرائع الاسلام، ص‏304 والروضة البهیه، ج‏2، ص‏312، مفتاح الکرامه، ج‏8، ص‏189، مناهج المتقین، ص‏467 .
41) سید على طباطبائى، ریاض المسائل، ج 2، ص 367 و فاضل مقداد، التنقیح الرائع، ج‏5، ص 190 .
42) ر . ک: شیخ حر عاملى، وسائل الشیعه، ج‏17، باب‏6 از ابواب میراث ازواج، ح‏3، 7، 9، 14 .
43) دکتر مهدى شهیدى، ارث، ش‏125 .
44) ر . ک: دکتر کاتوزیان، پیشین، ص‏114 .
45) ر . ک: سید مرتضى، الانتصار، ص 300 .
46) وسائل الشیعه، ج 17، ابواب میراث الازواج، باب‏4، حدیث‏9 .
47) پیشین، ابواب میراث الازواج، باب‏4، حدیث‏6، همچنین ر . ک: شیخ مفید، مقنعه، ص 691، ابن براج، مهذب، ج‏2، ص 139، ابن ادریس، سرائر، ج‏3، ص‏243 .
48) ر . ک: شیخ طوسى، نهایه، ج‏3، ص‏210 .
49) ر . ک حسین توفیق رضا، الاصول الشخصیه للمصریین غیرالمسلمین، چ اول، 1386 ه . ق، دارالنهضه العربیه، قاهره، حسن فرشتیان، نفقه زوجه در حقوق ایران، ص‏55 دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم و
Cf . Mazeaud (Henri, Leonet Jean) par fracois Chabas, Tomel, Troisim Volume, P. 593-627,7| Edition, Montchrestien, Paris, 1995.
50) ر . ک: دکتر سمیر عبدالسید تناغو، احکام الاسرة للمصریین غیرالمسلمین، ص‏295، چاپ جدید، 1997- 1998- المعارف، اسکندریه مصر، و محمد فهرشقفه، احکام احوال الشخصیه للمسلمین و النصارى والیهود، ص 325، چ اول، مؤسسة النورى، دمشق 1998 .
51) تورات، سفر خروج، آیه 10، محمد فهر شقفه، پیشین، ص‏325 و تا درس متخائیل تا درس، شرح الاصول الشخصیه للمصریین غیر المسلمین، ص 203، چ اول . اسکندریه، دارالطالب، 1956 .
52) حسین توفیق رضا، پیشین، ص‏226 .
53) به نقل از: شریف، على، نفقه و تمکین در حقوق خانواده، نشر بشارت، چ اول، 1376 .
54) محمد فهرشقفه، پیشین، ص‏298، حسین توفیق رضا، پیشین، ص‏209- 217 .
55) شیخ طوسى، تهذیب الاحکام، ج‏9، ص‏398، خ 1420 و همچنین پاسخ مشابهى از امام صادق علیه السلام در همانجا، حدیث 2421 داده شده است .
56) شیخ حر عاملى، وسائل الشیعه، ج‏17، ابواب میراث الابوین والاولاد، باب دوم، ح‏3 و همچنین ر . ک به احادیث 1، 2 و 5، ص‏436- 438 .
57) ر . ک: علامه طباطبائى، المیزان، ج‏4، ص‏226- 231 و شهید مطهرى، مرتضى، نظام حقوق زن در اسلام، ص‏251- 253 .
58) علاوه بر موارد فوق ر . ک: نورى، یحیى، حقوق زن در اسلام و جهان، ص‏139- 143، صدر، سید حسن، حقوق زن در اسلام و اروپا، ص‏242- 260 .
59) سوره نساء، آیه 11 .
60) ر . ک: میرزا حبیب‏الله رشتى، اجاره، ص‏184و185 .
61) دکتر کاتوزیان، ناصر، پیشین، ص‏109 . 
CAPTCHA Image