نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دپارتمان فلسفه، دانشگاه مفید، قم، ایران.

2 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

10.22096/law.2020.40432

چکیده

مقالة حاضر درصدد معرفی و مقایسه دیدگاه برخی از متفکران مسلمان در فلسفة فقه در باب «رابطة اخلاق و شریعت» با دیدگاه برخی از متفکران غربی در فلسفة حقوق در باب «رابطة اخلاق و قانون» است. در باب رابطة اخلاق و قانون دو دیدگاه اصلی در فلسفة حقوق وجود دارد: یکی نظریة قانون طبیعی و دیگری نظریة اثبات‌گرایی حقوقی. بر همین قیاس، در باب «رابطة اخلاق و شریعت» نیز دو دیدگاه اصلی در فلسفة فقه وجود دارد: یکی نظریة عقل‌گرایان (عدلیه) و دیگری نظریة فرمان الاهی (اشاعره).
هر یک از این چهار دیدگاه خوانش‌های متنوعی دارند. در عین حال، وجه مشترک خوانش‌های متنوع اثبات‌گرایی در فلسفة حقوق عبارت است از انکار وجود رابطه‌ای ضروری میان اخلاق با ماده (محتوا) و صورت (شکل) قانون، و وجه مشترک خوانش‌های متنوع از نظریة قانون طبیعی پذیرش وجود چنین رابطه‌ای میان اخلاق با ماده یا صورت قانون است. از سوی دیگر، وجه مشترک خوانش‌های مختلف نظریة فرمان الاهی و عقل‌گرائی به ترتیب عبارت است از وابستگی اخلاق به شریعت، و انکار این وابستگی.
دیدگاه عدلیه و اشاعره در مورد رابطة اخلاق و شریعت به ترتیب با برخی از خوانش‌های اثبات‌گرایی و برخی از خوانش‌های قانون طبیعی قابل مقایسه است. این مقایسه می‌تواند به فهم بهتر و عمیق‌تر هر دو سوی مقایسه کمک کند و در راستای پالایش تفسیر و اجرای قانون دینی و عرفی به مفسران و مجریان قانون کمک کند.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Place of Morality in Legislation:A Comparative Study between Philosophy of Fiqh and Philosophy of Law

نویسندگان [English]

  • Abolghasem Fanaei 1
  • Davoud Nojavan 2

1 Assistant Professor, Department of Philosophy, Mofid University, Qom, Iran.

2 Assistant Professor, Jurisprudence & Islamic Law Facualty, Shahid Madani University, Tabriz, Iran.

چکیده [English]

The aim of this article is to introduce and compare the views of some Muslim thinkers in philosophy of Islamic Jurisprudence (fiqh) regarding the relationship between morality and the positive religious law (Sharīʿah) with the views of some Western thinkers in philosophy of law regarding the relationship between morality and the positive secular law. In each camp we have two major rival views to be compared, i.e., Moral rationalism vs. the Divine command theory, and Natural law theory vs. Legal positivism. Although each of these theories has been variously formulated and interpreted over time, the central tenet in Legal positivism is that there is no necessary relationship between morality and the content or form of law, whilst Natural law theory is grounded on the acceptance of the existence of just such a relationship. On the other hand, in philosophy of fiqh, the various formulations of the Divine command theory are centred on the dependence of morality on Sharīʿah whilst all readings of rationalism deny such a dependence. Certain formulations of the Divine command theory and Moral rationalism can be compared with particular readings of Legal positivism and Natural law theory, respectively. This comparison can help to deepen our understanding of all four theories and aid legal interpreters and executors in the refinement and implementation of religious and secular positive law.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Morality
  • Law
  • Natural Law
  • Religious Law
  • Secular Law
  • Positive Law
  • Legal Positivism
  • Divine Command
  • Law and Morality
  • Religion and Morality
  1. کتاب­نامه

    الف: کتب و مقالات

    الف-1: فارسی

    1. 1.         اشتراوس، لئو (1373)، حقوق طبیعی و تاریخ، ترجمه باقر پرهام، چاپ اول، تهران: آگاه.
    2. 2.         افلاطون (1366)، دوره آثار افلاطون، رساله اثیفرون، ترجمه محمد حسن لطفی تبریزی و رضا کاویانی، جلد 1، چاپ دوم، تهران: خوارزمی.
    3. 3.         بیکس، برایان (1389)، فرهنگ نظریه حقوقی، ترجمه  محمد راسخ، چاپ اول، تهران: نشر نی.
    4. 4.         تروپر، میشل (1385)، «فلسفه حقوق (2): علم حقوق (1- فلسفه حقوق چیست؟)»،ترجمه مجتبی واعظی، حقوق اساسی، شماره 6 و 7، صص. 416-401.
    5. 5.         جعفری‌تبار، حسن (1388)، فلسفه تفسیری حقوق، چاپ اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    6. 6.          جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1382)، مکتب های حقوقی در حقوق اسلام، چاپ سوم، تهران: میزان.
    7. 7.         جوادی آملی، عبدالله (1382)، «کارآمدی عقل در استنباط احکام فقهی»، پژوهش‌های فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره 1، صص.54-21.
    8. 8.         حسینی بهشتی، سید محمد (1380)، بایدها و نبایدها، چاپ دوم، تهران: بقعه.
    9. 9.         خدوری، محمد (1394)، برداشت مسلمانان از عدالت، ترجمه مصطفی یونسی و صمد ظهیری، چاپ اول، قم: دانشگاه مفید.
    10. 10.      دورکین. رونالد (1378)، «حقوق و اخلاق»، ترجمه محمد راسخ، تحقیقات حقوقی، شماره 25 و 26، صص. 284-281.
    11. 11.      شستاک، جرمی (1381)، «نظریه حقوق بشر»، ترجمه جواد کارگزاری، مجله حقوقی دادگستری، شماره 40، صص. 198-131.
    12. 12.      فنائی، ابوالقاسم (1395)، دین در ترازوی اخلاق، چاپ سوم، تهران: صراط.
    13. 13.      فنائی، ابوالقاسم (1394)، اخلاق دین‌شناسی، چاپ سوم، تهران: نگاه معاصر.
    14. 14.      قاری سید فاطمی، سید محمد و مشهدی، علی (1388)، «تحولات نظریة حقوق طبیعی مدرن»، فصلنامه پژوهش حقوقی دانشگاه قم، شماره 2، صص. 182-161.
    15. 15.      قاری سید فاطمی، سید محمد و نیکوئی، مجید (1396)، «حقوق طبیعی و حق طبیعی: تحلیل مفهومی و تکامل تاریخی»، مطالعات حقوق عمومی، شماره 3، صص. 769-747.
    16. 16.      قربان‌نیا، ناصر(1390)، حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه، چاپ دوم، قم: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    17. 17.      قربان‌نیا، ناصر (1392) «حقوق طبیعی و حقوق بشر»، حقوق بشر، دوره 8، شماره 1، شماره پیاپی 15، صص. 58-41.
    18. 18.      کلی، جان (1382)، تاریخ مختصر تئوری حقوقی در غرب، ترجمه محمد راسخ، چاپ اول، تهران: طرح نو.
    19. 19.      لاهیجى، علی (فیاض لاهیجی) (1372)، سرمایه ایمان در اصول اعتقادات،چاپ سوم، تهران: الزهراء.
    20. 20.      مطهری، مرتضی (1382)، یادداشت‌های استاد مطهری، جلد 3، چاپ دوم، تهران: صدرا.
    21. 21.      هارت، هربرت (1395)، مفهوم قانون، ترجمه محمد راسخ، چاپ پنجم، تهران: نشر نی.
    22. 22.      امین، سید محسن(1406ق.)، أعیان الشیعه، جلد 1، بیروت: دار‌التعارف.
    23. 23.      آمدی، سیف­الدین (1423ق.)، أبکار الأفکار فی أصول الدین، قاهره: دارالکتاب.
    24. 24.      بحرانى، یوسف (1405ق.)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، جلد 1، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    25. 25.      تونی، عبدالله (1415ق.)، الوافیة فی أصول الفقه، چاپ دوم، قم: مجمع الفکر الإسلامی.
    26. 26.      حکیم، سید محمد تقی (1427ق.)، الاصول العامه للفقه المقارن، چاپ دوم، بیجا: مرکز الطباعة و النشر للمجمع العامی لأهل البیت.
    27. 27.      حِلّی، جعفر (محقق حِلی) (1414ق.)، المسلک فی أصول الدین و الرسالة الماتعیة، چاپ اول، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیه.
    28. 28.      حِلّی، حسن (علامه حلی) (1408ق.)، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، چاپ اول، بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
    29. 29.      حِلّی، حسن (علامه حلی) (1415ق.)، مناهج الیقین فی أصول الدین، چاپ اول، تهران: دار ‌الأسوه.
    30. 30.      حِلّی، حسن (علامه حلی) (1419ق.)، نهایة المرام فی علم الکلام، جلد 2، چاپ اول، قم: مؤسسه الامام الصادق (ع).
    31. 31.      صدر، سید محمد باقر (1403ق.)، الفتاوی الواضحه وفقاً لمذهب أهل البیت علیهم السلام، چاپ هشتم، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
    32. 32.      عبد الجبار بن احمد (قاضی عبدالجبار) (1971م.)،  المختصر فی أصول الدین، بیروت: دارالهلال.
    33. 33.      غزالی، ابوحامد (1409ق. الف)، الاقتصاد فی الاعتقاد، چاپ اول، بیروت: دارالکتب العلمیه.
    34. 34.      غزالی، ابوحامد (1409ق. ب)، الأربعین فی اصول الدین، چاپ اول، بیروت: دارالکتب العلمیه.
    35. 35.      مظفر، محمدرضا (1430ق.)، أصول الفقه، جلد 2 و 3، چاپ پنجم، قم: موسسة النشر الإسلامی.
    36. 36.      مفید، محمد (شیخ مفید) (1413ق.)، الحکایات فی مخالفات المعتزله من العدلیه، چاپ اول، قم: المؤتمر العالمی للشیخ مفید.
    37. 37.      نوبخت، ابراهیم (1413ق.)، الیاقوت فی علم الکلام، چاپ اول، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
      1. 38.      Alexy, Robert (2004), The Argument from Injustice: A Reply to Legal Positivism, Oxford: Oxford University Press.
      2. 39.      Aquinas, Thomas (1981), Summa Theologica, (literal English translation), Translated by the Fathers of the English Dominican Province, Westminster, MD: Christian Classics.
      3. 40.       Beyleveld, Deryck; Brownsword, Roger (1994), Law as a Moral Judgment, Sheffield: Shffield Academic Press.
      4. 41.      Bix, Brian (2005), "Legal positivism", in Golding, M. P., & Edmundson, W. A. (Eds.), The Blackwell guide to the philosophy of law and legal theory, Oxford: Blackwell Publishing Ltd, pp. 29-49.
      5. 42.      Coleman, Jacqueline L. (2006), "Legal Positivism: Anglo-American Legal Positivism since H. L. A. Hart", in Borchert, D. M. (ed.) Encyclepedid of Philosophy 2nd Ed, Thomson Gale/Macmillan, Vol.5, pp. 239-245.
      6. 43.      Dworkin Ronald M. (1967), "The Model of Rules", The University of Chicago Law Review, Vol.35, No.1, pp.14-46.
      7. 44.      …….......... (1985), a Matter of Principle, Cambridge: Harvard University Press.
      8. 45.      Finnis, John (2011), Natural Law and Natural Rights, Oxford: Oxford University Press.
      9. 46.      Fuller, Lon (1963), the Morality of Law, New Haven: Yale University Press.
      10. 47.      Golding, Martin P. (2006), "Philosophy of Law, History of", in Borchert, D. M. (ed.) Encyclopedia of philosophy, 2nd ed. (Thomson Gale/Macmillan), Vol.7, pp. 418-433.
      11. 48.      Hart, Herbert Lionel Adolphus (1994), the Concept of Law, Oxford: Clarendon Press.
      12. 49.      …………… (2006), "Legal positivism", in Borchert, D. M. (ed.), Encyclepedid of Philosophy, 2nd ed. (Thomson Gale/Macmillan), Vol.5, pp. 237-239.
      13. 50.      Hopkins, P. Donald (2006), "Natural Law", in Borchert, D. M. (ed.), Encyclepedid of Philosophy, 2nd Ed, (Thomson Gale/Macmillan), Vol.6, pp. 505-517.
      14. 51.      Hourani, George Fadlo (2007), Reason and Tradition in Islamic Ethics, Cambridge: Cambridge University Press.
      15. 52.      Kelsen, Hans (1973), Essays in Legal and Moral Philosophy, Boston: D. Reaidel Publishing Company.
      16. 53.      ……. (2006), General Theory of Law and State, London: Transaction Publisher.
      17. 54.      ……..(2008), Pure Theory of Law, New Jersey: The Law Book Exchange.
      18. 55.      Lagrée, Jacqueline (2001). "Grotius: Natural Law and Natural Religion", in Crocker, R. (Ed.), Religion, Reason and Nature in Early Modern Europe, (Dordrecht: Kluwer Academic Publishers), Vol.180, pp.17- 39.
      19. 56.      Leiter, Brian (2001), "Legal Realism, Hard Positivism, and Limits of Conceptual Analysis", Hart’s Postscript: Essays on the Postscript to the Concept of Law, (Oxford:Oxford University Press), pp. 355-370.
      20. 57.      Lisska, Anthony  J. (1996), Aquinas's Theory of Natural Law: An Analytic Reconstrution, Oxford:Oxford University Press.
      21. 58.      Lyons, David (1984), Ethics and the Rule of Law, Cambridge: Cambridge University Press.
      22. 59.       Marmor, Andrei (2010), Philosophy of law, Princeton: Princeton University Press.‏
      23. 60.      Murphy, Mark C. (2005), "Natural law theory", in Golding, M. P., & Edmundson, W. A. (Eds.), The Blackwell guide to the philosophy of law and legal theory, (Oxford: Blackwell Publishing Ltd.), pp.15-28.
      24. 61.      Perry, Stephen R. (2005), "Hart's Methodological Positivism", Hart’s Postscript: Essays on the Postscript to the Concept of Law, (Oxford: Oxford University Press), pp. 311-354.
      25. 62.      Peters, Rudolph; Bearman, Peri (2014), "Introduction: The Nature of the Sharia" in Rudolph Peters & Peri Bearman (Eds.), The Ashgate Research Companion to Islamic Law, (London: Routledge), pp. 2-10.
      26. 63.      Raz, Joseph (1979), The Authority of Law: Essays on Law and Morality, Oxford: Oxford University Press.
      27. 64.      Seagrave, S. Adam (2009), "Cicero, Aquinas, and Contemporary Issues in Natural Law Theory", The Review of Metephysics, 62(3), pp. 491-523.
      28. 65.      Tebbit, Mark (2005), Philosophy of Law: An Introduction, London: Routledge.
      29. 66.      Wacks, Raymond (2006), Philosophy of Law: A Very Short Introduction, Oxford: Oxford University Press.
      30. 67.     Waldron, Jeremy (2005) "Legislation", in Golding, M. P., & Edmundson, W. A. (Eds.), The Blackwell Guide to The Philosophy of Law and Legal Theory, (Oxford: Blackwell Publishing Ltd.), pp. 236-247.

    الف-2: عربی

    الف-2: لاتین

     

     

     

     

    کتاب­نامه

    الف: کتب و مقالات

    الف-1: فارسی

    1. 1.         اشتراوس، لئو (1373)، حقوق طبیعی و تاریخ، ترجمه باقر پرهام، چاپ اول، تهران: آگاه.
    2. 2.         افلاطون (1366)، دوره آثار افلاطون، رساله اثیفرون، ترجمه محمد حسن لطفی تبریزی و رضا کاویانی، جلد 1، چاپ دوم، تهران: خوارزمی.
    3. 3.         بیکس، برایان (1389)، فرهنگ نظریه حقوقی، ترجمه  محمد راسخ، چاپ اول، تهران: نشر نی.
    4. 4.         تروپر، میشل (1385)، «فلسفه حقوق (2): علم حقوق (1- فلسفه حقوق چیست؟)»،ترجمه مجتبی واعظی، حقوق اساسی، شماره 6 و 7، صص. 416-401.
    5. 5.         جعفری‌تبار، حسن (1388)، فلسفه تفسیری حقوق، چاپ اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    6. 6.          جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1382)، مکتب های حقوقی در حقوق اسلام، چاپ سوم، تهران: میزان.
    7. 7.         جوادی آملی، عبدالله (1382)، «کارآمدی عقل در استنباط احکام فقهی»، پژوهش‌های فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره 1، صص.54-21.
    8. 8.         حسینی بهشتی، سید محمد (1380)، بایدها و نبایدها، چاپ دوم، تهران: بقعه.
    9. 9.         خدوری، محمد (1394)، برداشت مسلمانان از عدالت، ترجمه مصطفی یونسی و صمد ظهیری، چاپ اول، قم: دانشگاه مفید.
    10. 10.      دورکین. رونالد (1378)، «حقوق و اخلاق»، ترجمه محمد راسخ، تحقیقات حقوقی، شماره 25 و 26، صص. 284-281.
    11. 11.      شستاک، جرمی (1381)، «نظریه حقوق بشر»، ترجمه جواد کارگزاری، مجله حقوقی دادگستری، شماره 40، صص. 198-131.
    12. 12.      فنائی، ابوالقاسم (1395)، دین در ترازوی اخلاق، چاپ سوم، تهران: صراط.
    13. 13.      فنائی، ابوالقاسم (1394)، اخلاق دین‌شناسی، چاپ سوم، تهران: نگاه معاصر.
    14. 14.      قاری سید فاطمی، سید محمد و مشهدی، علی (1388)، «تحولات نظریة حقوق طبیعی مدرن»، فصلنامه پژوهش حقوقی دانشگاه قم، شماره 2، صص. 182-161.
    15. 15.      قاری سید فاطمی، سید محمد و نیکوئی، مجید (1396)، «حقوق طبیعی و حق طبیعی: تحلیل مفهومی و تکامل تاریخی»، مطالعات حقوق عمومی، شماره 3، صص. 769-747.
    16. 16.      قربان‌نیا، ناصر(1390)، حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه، چاپ دوم، قم: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    17. 17.      قربان‌نیا، ناصر (1392) «حقوق طبیعی و حقوق بشر»، حقوق بشر، دوره 8، شماره 1، شماره پیاپی 15، صص. 58-41.
    18. 18.      کلی، جان (1382)، تاریخ مختصر تئوری حقوقی در غرب، ترجمه محمد راسخ، چاپ اول، تهران: طرح نو.
    19. 19.      لاهیجى، علی (فیاض لاهیجی) (1372)، سرمایه ایمان در اصول اعتقادات،چاپ سوم، تهران: الزهراء.
    20. 20.      مطهری، مرتضی (1382)، یادداشت‌های استاد مطهری، جلد 3، چاپ دوم، تهران: صدرا.
    21. 21.      هارت، هربرت (1395)، مفهوم قانون، ترجمه محمد راسخ، چاپ پنجم، تهران: نشر نی.
    22. 22.      امین، سید محسن(1406ق.)، أعیان الشیعه، جلد 1، بیروت: دار‌التعارف.
    23. 23.      آمدی، سیف­الدین (1423ق.)، أبکار الأفکار فی أصول الدین، قاهره: دارالکتاب.
    24. 24.      بحرانى، یوسف (1405ق.)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، جلد 1، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    25. 25.      تونی، عبدالله (1415ق.)، الوافیة فی أصول الفقه، چاپ دوم، قم: مجمع الفکر الإسلامی.
    26. 26.      حکیم، سید محمد تقی (1427ق.)، الاصول العامه للفقه المقارن، چاپ دوم، بیجا: مرکز الطباعة و النشر للمجمع العامی لأهل البیت.
    27. 27.      حِلّی، جعفر (محقق حِلی) (1414ق.)، المسلک فی أصول الدین و الرسالة الماتعیة، چاپ اول، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیه.
    28. 28.      حِلّی، حسن (علامه حلی) (1408ق.)، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، چاپ اول، بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
    29. 29.      حِلّی، حسن (علامه حلی) (1415ق.)، مناهج الیقین فی أصول الدین، چاپ اول، تهران: دار ‌الأسوه.
    30. 30.      حِلّی، حسن (علامه حلی) (1419ق.)، نهایة المرام فی علم الکلام، جلد 2، چاپ اول، قم: مؤسسه الامام الصادق (ع).
    31. 31.      صدر، سید محمد باقر (1403ق.)، الفتاوی الواضحه وفقاً لمذهب أهل البیت علیهم السلام، چاپ هشتم، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
    32. 32.      عبد الجبار بن احمد (قاضی عبدالجبار) (1971م.)،  المختصر فی أصول الدین، بیروت: دارالهلال.
    33. 33.      غزالی، ابوحامد (1409ق. الف)، الاقتصاد فی الاعتقاد، چاپ اول، بیروت: دارالکتب العلمیه.
    34. 34.      غزالی، ابوحامد (1409ق. ب)، الأربعین فی اصول الدین، چاپ اول، بیروت: دارالکتب العلمیه.
    35. 35.      مظفر، محمدرضا (1430ق.)، أصول الفقه، جلد 2 و 3، چاپ پنجم، قم: موسسة النشر الإسلامی.
    36. 36.      مفید، محمد (شیخ مفید) (1413ق.)، الحکایات فی مخالفات المعتزله من العدلیه، چاپ اول، قم: المؤتمر العالمی للشیخ مفید.
    37. 37.      نوبخت، ابراهیم (1413ق.)، الیاقوت فی علم الکلام، چاپ اول، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
      1. 38.      Alexy, Robert (2004), The Argument from Injustice: A Reply to Legal Positivism, Oxford: Oxford University Press.
      2. 39.      Aquinas, Thomas (1981), Summa Theologica, (literal English translation), Translated by the Fathers of the English Dominican Province, Westminster, MD: Christian Classics.
      3. 40.       Beyleveld, Deryck; Brownsword, Roger (1994), Law as a Moral Judgment, Sheffield: Shffield Academic Press.
      4. 41.      Bix, Brian (2005), "Legal positivism", in Golding, M. P., & Edmundson, W. A. (Eds.), The Blackwell guide to the philosophy of law and legal theory, Oxford: Blackwell Publishing Ltd, pp. 29-49.
      5. 42.      Coleman, Jacqueline L. (2006), "Legal Positivism: Anglo-American Legal Positivism since H. L. A. Hart", in Borchert, D. M. (ed.) Encyclepedid of Philosophy 2nd Ed, Thomson Gale/Macmillan, Vol.5, pp. 239-245.
      6. 43.      Dworkin Ronald M. (1967), "The Model of Rules", The University of Chicago Law Review, Vol.35, No.1, pp.14-46.
      7. 44.      …….......... (1985), a Matter of Principle, Cambridge: Harvard University Press.
      8. 45.      Finnis, John (2011), Natural Law and Natural Rights, Oxford: Oxford University Press.
      9. 46.      Fuller, Lon (1963), the Morality of Law, New Haven: Yale University Press.
      10. 47.      Golding, Martin P. (2006), "Philosophy of Law, History of", in Borchert, D. M. (ed.) Encyclopedia of philosophy, 2nd ed. (Thomson Gale/Macmillan), Vol.7, pp. 418-433.
      11. 48.      Hart, Herbert Lionel Adolphus (1994), the Concept of Law, Oxford: Clarendon Press.
      12. 49.      …………… (2006), "Legal positivism", in Borchert, D. M. (ed.), Encyclepedid of Philosophy, 2nd ed. (Thomson Gale/Macmillan), Vol.5, pp. 237-239.
      13. 50.      Hopkins, P. Donald (2006), "Natural Law", in Borchert, D. M. (ed.), Encyclepedid of Philosophy, 2nd Ed, (Thomson Gale/Macmillan), Vol.6, pp. 505-517.
      14. 51.      Hourani, George Fadlo (2007), Reason and Tradition in Islamic Ethics, Cambridge: Cambridge University Press.
      15. 52.      Kelsen, Hans (1973), Essays in Legal and Moral Philosophy, Boston: D. Reaidel Publishing Company.
      16. 53.      ……. (2006), General Theory of Law and State, London: Transaction Publisher.
      17. 54.      ……..(2008), Pure Theory of Law, New Jersey: The Law Book Exchange.
      18. 55.      Lagrée, Jacqueline (2001). "Grotius: Natural Law and Natural Religion", in Crocker, R. (Ed.), Religion, Reason and Nature in Early Modern Europe, (Dordrecht: Kluwer Academic Publishers), Vol.180, pp.17- 39.
      19. 56.      Leiter, Brian (2001), "Legal Realism, Hard Positivism, and Limits of Conceptual Analysis", Hart’s Postscript: Essays on the Postscript to the Concept of Law, (Oxford:Oxford University Press), pp. 355-370.
      20. 57.      Lisska, Anthony  J. (1996), Aquinas's Theory of Natural Law: An Analytic Reconstrution, Oxford:Oxford University Press.
      21. 58.      Lyons, David (1984), Ethics and the Rule of Law, Cambridge: Cambridge University Press.
      22. 59.       Marmor, Andrei (2010), Philosophy of law, Princeton: Princeton University Press.‏
      23. 60.      Murphy, Mark C. (2005), "Natural law theory", in Golding, M. P., & Edmundson, W. A. (Eds.), The Blackwell guide to the philosophy of law and legal theory, (Oxford: Blackwell Publishing Ltd.), pp.15-28.
      24. 61.      Perry, Stephen R. (2005), "Hart's Methodological Positivism", Hart’s Postscript: Essays on the Postscript to the Concept of Law, (Oxford: Oxford University Press), pp. 311-354.
      25. 62.      Peters, Rudolph; Bearman, Peri (2014), "Introduction: The Nature of the Sharia" in Rudolph Peters & Peri Bearman (Eds.), The Ashgate Research Companion to Islamic Law, (London: Routledge), pp. 2-10.
      26. 63.      Raz, Joseph (1979), The Authority of Law: Essays on Law and Morality, Oxford: Oxford University Press.
      27. 64.      Seagrave, S. Adam (2009), "Cicero, Aquinas, and Contemporary Issues in Natural Law Theory", The Review of Metephysics, 62(3), pp. 491-523.
      28. 65.      Tebbit, Mark (2005), Philosophy of Law: An Introduction, London: Routledge.
      29. 66.      Wacks, Raymond (2006), Philosophy of Law: A Very Short Introduction, Oxford: Oxford University Press.
      30. 67.     Waldron, Jeremy (2005) "Legislation", in Golding, M. P., & Edmundson, W. A. (Eds.), The Blackwell Guide to The Philosophy of Law and Legal Theory, (Oxford: Blackwell Publishing Ltd.), pp. 236-247.

    الف-2: عربی

    الف-2: لاتین

     

     

     

     


     


     

CAPTCHA Image