نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشکدة حقوق و علوم‌سیاسی دانشگاه تهران
چکیده
در نوشتار حاضر، مبنای مسئولیت مدنی عرضه‌کنندگان خدمات در فقه امامیه و حقوق ایران و فرانسه بررسی شده است و با این سؤال مواجه بودیم که آیا مسئولیت آنان مبتنی بر تقصیر است یا باید مسئولیت محض و یا امارۀ تقصیر یا مسئولیت را در مورد آنان اعمال کرد. نتیجه آن‌که مسئولیت عرضه‌کنندگان خدمات در حقوق فرانسه، مبتنی بر تقصیر است؛ و در تخصص مورد نظر، رفتار شخص حرفه‌ای خوب، معیار تمییز تقصیر قرار می‌گیرد. ولی روایات واردشده دربارۀ ضمان اجیر در فقه امامیه نشان می‌دهد که شارع مقدس برای حمایت از مصرف‌کنندگان، امارۀ مسئولیت عرضه‌کنندگان خدمات را مقرر داشته و اثبات عدم مسئولیت را بر عهدۀ آنان نهاده است. تفسیر بیان‌شده از ضمان اجیر در فقه امامیه، از این جهت که متضمن حمایت بیش‌تری از مصرف‌کنندگان خدمات است و دعوای مسئولیت مدنی زیاندیدگان را تسهیل می‌کند، بر راه‌حل‌های دیگر ترجیح دارد. در حقوق ما نیز، جز در مواردی که حکم خاص وجود دارد، باید قواعد عمومی مسئولیت مدنی را در حوزۀ عرضۀ خدمات نیز اعمال کرد. با وجود این، پیشنهاد می‌شود قانون‌گذار ضمن اصلاح قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان و تهیه قانون جامع، مسئولیت محض تولیدکنندگان کالا و امارۀ تقصیر عرضه‌کنندگان خدمات را مقرر کند. همچنین رویۀ قضایی با توجه به پیشینۀ فقهی ضمان اجیر و تمایل قانون‌گذار در مقررات پراکنده و با هدف حمایت از مصرف‌کنندگان و تسهیل دعوای جبران خسارت آنان، تقصیر عرضه‌کنندگان خدمات را مفروض دانسته، اثبات عدم تقصیر را بر عهدۀ آنان بگذارد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
A Comparative Analysis of the Foundations of Civil Responsibility of Service Suppliers in Islamic, Iranian and French Law
نویسندگان [English]
- Hassan Badini 1
- Hadi Shabani Kandsari 2
1 Associate professor, University of Tehran
2 PhD student in private law, University of Tehran
چکیده [English]
In this article, the foundations of civil responsibility of service suppliers in Islamic, Iranian and French law have been investigated. The question is whether their responsibility is based on fault or strict liability or presumption of fault. We found that civil responsibility of service suppliers in France is based on fault and the conduct of a professional and skilled person lies as the criterion. However, the traditions in Imamiyah jurisprudence on the responsibility of hired person show that the presumption of the supplier’s liability has been laid down to protect consumers and the burden of proof of no liability rests on the shoulders of suppliers. Such a solution has been provided for in Maleki religion though some contrasted solutions have also been proposed. In Hanafite and Hanbalite schools, the responsibility of common hired person is based on dissipation and in Shafi’ite, non responsibility is more acceptable. The proposed interpretation of hired person responsibility in Imamite school is more preferred since it protects the consumers more than other theories. In Iranian law, common rules of civil responsibility are applied in the field of service distribution except when there is a special rule to the contrary. Nevertheless, it is suggested that the legislator provide for both strict liability for producers of goods and a presumption of fault for service suppliers. These all should be done besides amending consumer protection act. However, the case law having regard to the jurisprudential background of hired person and the intention of the legislator to facilitate the action for damages, have presumed the fault of service suppliers.
کلیدواژه‌ها [English]
- Service Suppliers
- Professional Person
- Hired Person
- Fault
- Strict Liability
- the Presumption of Fault
منابع
الف ـ فارسی
- بادینی، حسن؛ هادی شعبانی کندسری، و سجاد رادپرور، «مسئولیت محض، مبانی و مصادیق»، مطالعات حقوق تطبیقی، 1391، ش1.
- خدابخشی، عبدالله، جبران خسارت کارگران در نظام مسئولیت مدنی، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1389، چاپ اول.
- ژوردن، پاتریس، تحلیل رویۀ قضایی در زمینۀ مسئولیت مدنی، ترجمه و تحقیق مجید ادیب، تهران: میزان، 1386، چاپ اول.
- ژوردن، پاتریس، اصول مسئولیت مدنی، ترجمه و تحقیق مجید ادیب، تهران: میزان، 1385، چاپ دوم.
- صفایی، سید حسین، «مبنای مسئولیت مدنی پزشک با نگاهی به لایحۀ جدید قانون مجازات اسلامی»، دیدگاه‌های حقوق قضایی، 1391، ش58.
- صفایی، سیدحسین؛ و حبیب‌الله رحیمی، مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد)، تهران: سمت، 1389، چاپ اول.
- کاتوزیان، ناصر، الزام‌های خارج از قرارداد: مسئولیت مدنی، ج1، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1387، چاپ هشتم.
- ــــــــــــــ ، حقوق مدنی: عقود معین، ج1: معاملات معوض ـ عقود تملیکی، تهران: میزان، 1387، چاپ دهم.
- ــــــــــــــ ، حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها، ج4: اجرای قرارداد، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1387، چاپ پنجم.
- کریمی، عباس، تقریرات درسی، دورۀ دکترای حقوق خصوصی، دانشگاه تهران، سال تحصیلی 93ـ94.
- ابن‌ادریس حلّی، محمد بن منصور، السرائر، ج2، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1410، چاپ دوم.
- اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان، ج8، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1403، چاپ اول.
- اشتهاردی، علی‌پناه، مدارک العروة، ج27، تهران: دار الأسوة للطباعة و النشر، 1417، چاپ اول.
- اصفهانی، محمدحسین، الإجارة، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1409، چاپ دوم.
- بحرانی، یوسف، الحدائق الناظره، ج19 و22، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1405، چاپ اول.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج19، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع)، 1409، چاپ اول.
- حسینی عاملی، سیدجواد، مفتاح الکرامة، ج19، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1419، چاپ اول.
- حکیم، سیدمحسن، مستمسک العروة الوثقی، قم: مؤسسة دار التفسیر، 1416، چاپ اول.
- حلبی، ابوالصلاح ، الکافی، اصفهان: کتابخانه امام امیرالمؤمنین (ع)، 1403، چاپ اول.
- حلّی، یحیی بن سعید، الجامع للشرائع، قم: سیدالشهداء العلمیة، 1405، چاپ اول.
- سبزواری، علی مؤمن، جامع الخلاف و الوفاق، قم: زمینه‌سازان ظهور امام عصر (ع)، 1421، چاپ اول.
- سید مرتضی، علی بن حسین، الانتصار، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1415، چاپ اول.
- شهید اول، محمد بن مکی عاملی، اللمعة الدمشقیة، بیروت: دار التراث، 1410، چاپ اول.
- شهید ثانی، زین‌الدین عاملی، الروضة البهیة، ج4، قم: داوری، 1410، چاپ اول.
- ــــــــــــــ ، مسالک الأفهام، ج5، قم: المعارف الإسلامیة، 1413، چاپ اول.
- ــــــــــــــ ، حاشیة شرائع الإسلام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1422، چاپ اول.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج3، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413، چاپ دوم.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط، ج3، تهران: المکتبة المرتضویة، 1387، چاپ سوم.
- ــــــــــــــ ، الاستبصار، ج3، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1390، چاپ اول.
- ــــــــــــــ ، الخلاف، ج3، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1407، چاپ اول.
- ــــــــــــــ ، تهذیب الأحکام، ج7، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407، چاپ چهارم.
- شیخ مفید (بغدادی)، محمّد، المقنعة، قم: کنگرۀ هزارۀ شیخ مفید، 1413، چاپ اول.
- طباطبایی بروجردی، آقاحسین، جامع أحادیث الشیعة، ج24، تهران: فرهنگ سبز، 1429، چاپ اول.
- طباطبایی‌یزدی، سید محمدکاظم ، العروة الوثقی، ج2، بیروت: مؤسسة الأعلمی‌للمطبوعات، 1409، چاپ دوم.
- عاملی کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد، ج7، قم: آل‌البیت (ع)، 1414، چاپ دوم.
- علامه حلّی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعة، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413، چاپ دوم.
- ــــــــــــــ ، تذکرة الفقهاء، ج15، قم: آل‌البیت (ع)، 1414، چاپ اول.
- ــــــــــــــ ، تحریر الاحکام، ج2و3، قم: مؤسسه امام صادق (ع)، 1420، چاپ اول.
- کاشف‌الغطاء، حسن بن جعفر نجفی، أنوار الفقاهة، کتاب الإجارة، نجف: مؤسسة کاشف الغطاء، 1422، چاپ اول.
- ــــــــــــــ ، تحریر المجلة، نجف: المکتبة المرتضویة، 1359، چاپ اول.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج5، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407، چاپ چهارم.
- محقق حلّی، جعفر بن‌حسن، شرائع الإسلام، ج2، قم: اسماعیلیان، 1408، چاپ دوم.
- مغنیه، محمدجواد، المغنی، بیروت: دار الفکر، 1405، چاپ اول.
- ــــــــــــــ ، فقه الإمام الصادق (ع)، ج3، قم: انصاریان، 1421، چاپ دوم.
- نجفی، شیخ محمدحسن، جواهر الکلام، ج27، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1404، چاپ هفتم.
- هاشمی‌شاهرودی، سید محمود؛ و جمعی از پژوهشگران، معجم فقه‌الجواهر، بیروت: الغدیر، 1417، چاپ اول.
- ــــــــــــــ ، موسوعة الفقه الإسلامی، ج9، قم: مؤسسة دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع)، 1423، چاپ اول.
- Carbonnier, J., Droit civil, t.4, Les obligations, 21em éd, Paris, Press Universitaires de France, 1998.
- DIRECTIVE 1999/34/EC OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of 10 May 1999.
- Le Tourneau, Philippe, Responsabilité Civile Professionelle, 2éme éd., Paris, Dalloz, 2005.
- Le Tourneau, Philippe et Cadirt, Lois, Droit de la responsabilité et des contrats, paris, Dalloz, 2002.
- Liability of Suppliers of Services in the European Community: the Draft Council Directive.1991.
- Mazeaud, J. H. L. et Chabas, F., Lecons de droit civil, t.II, 1er vol, 6eme éd., Paris, 1978.
- Savatier, René, Traité de la responsabilité civile en Droit Français, Tome I, Les sources de la rsponsabilité civile, Deuxième édition, Paris, 1951.
- Savaux, Eric, La fin de la responsabilité contractuelle, Revue juridique de l'USEK, 1998, N° 6.
- Weatherill, Stephen, EU Consumer Law and Policy, Edward Elgar, 2005.
- COUNCIL DIRECTIVE 85/374/EEC OF 25 JULY 1985 ON LIABILITY FOR DEFECTIVE PRODUCTS.
- CA Anger, 30 avr. 1996, Juris-Data no042850.
- CA Paris, 20 sep. 1996, D. 1996, IR.221.
- CA Paris, 8 juin 1999, RIDA 2000/183, p. 31.
- Cass. 1re civ., 18 juill. 1972, Bull. Civ. 1. No189.
- Cass. 1re civ., 1989, Bull. Civ. I, no150.
- Cass. 1re civ., 22 mars 1997, Bull. Cive, no143; CA Paris. 5 nov. 1986, Expertises 1987, p. 48.
- Cass. 1re civ., 27 janv. 1988, Bull. civ.I, no33.
- Cass. 2e civ., 5 dec. 1974, Bull. Civ. II, no327.
- Cass. 3e civ., 20 dec. 1995, Bull. Civ. III, no268.
- Cass. Com., 10 oct. 1995, RJDA 1996, no61.
- Cass. Com., 28 mai 1991, Bull. Civ. IV, no193.
ب ـ عربی
ج ـ لاتین
)
ارسال نظر در مورد این مقاله